Cung và cầu thép phế trên thế giới và ở các nước ASEAN

Global and ASEAN countries scrap demand and supply

TS NGUYỄN VĂN SƯA

Theo bài trình bầy của Hiệp hội Thép thế giới (Worldsteel) tại Hội nghị tái chế kim loại quốc tế ở Trung Quốc lần thứ 12 năm 2019, xu hướng sản xuất thép bằng lò điện hồ quang (EAF) dự kiến sẽ tăng lên. Hiện tại, EAF là dòng chính ở Châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Đông, Đông Nam Á và Châu Phi. Trung Quốc vẫn tập trung vào sản xuất bằng cách sử dụng cơ sở phi EAF (Hình 1 và 2). Tuy nhiên, Worldsteel chỉ ra rằng Trung Quốc có thể thúc đẩy sản xuất EAF nhiều hơn và đến năm 2035, tỷ lệ EAF thế giới sẽ đạt đến một đỉnh cao lịch sử mới. 

 Sản xuất thép bằng công nghệ EAF có ảnh hưởng môi trường thấp hơn. So với quy trình lò cao-lò chuyển (BF - BOF), EAF sử dụng phế liệu thép làm nguyên liệu chính đã giảm phần lớn dấu chân môi trường (Hình 3). Hơn nữa, nó chiếm không gian nhỏ hơn với đầu tư thấp hơn, ít quy trình và sản xuất linh hoạt. Tuy nhiên, sản xuất các sản phẩm dài bằng cách sử dụng EAF thiếu lợi thế quy mô với nhiều khó khăn hơn trong kiểm soát chất lượng và chi phí cao hơn. Năm 2017 sản lượng thép phế toàn cầu khoảng 750 triệu tấn, trong đó sử dụng trong ngành thép là 650 triệu tấn. Sản lượng thép phế năm 2030 được dự báo là 1.000 triệu tấn, năm 2050 là 1.300 triệu tấn (Hình 4). 

Các nước phát triển là những nước xuất khẩu thép phế liệu chính với Mỹ là nước xuất khẩu thép phế liệu lớn nhất, tiếp theo là Anh và Nhật Bản. Các nước nhập khẩu thép phế liệu lớn là Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ và Việt Nam, cùng chiếm một phần ba lượng nhập khẩu thép phế liệu thế giới trong năm 2017. Theo Worldsteel, xuất khẩu thép phế liệu thế giới là khoảng 100 triệu tấn mỗi năm. Nguồn cung thép phế liệu toàn cầu đang tăng đều đặn và nhu cầu cũng tiếp tục tăng. Các nguồn chính của thép phế liệu là từ các sản phẩm thép phế. Worldsteel tin rằng vẫn còn đủ nguồn cung thép phế liệu trên thị trường thế giới và một số khu vực thậm chí có thể gặp phải tình trạng dư cung. Những thay đổi trong việc cung cấp và tiêu thụ thép phế liệu toàn cầu xem trên hình 5. [caption id="" align="aligncenter" width="619"]

Đặc biệt, Trung Quốc hiện đang có đủ nguồn cung thép phế trong nước và có thể có khả năng cung vượt cầu trong tương lai. Dự báo nguồn cung thép phế trong nước tại Trung Quốc được nêu trên hình 6.

Trong trường hợp của ASEAN, nhu cầu thép rõ ràng ở các nước ASEAN-6 tiếp tục tăng đáng kể kể từ năm 2009, ngoại trừ năm 2017 khi tiêu thụ thép giảm chủ yếu do các hoạt động phá hoại ở một số quốc gia. Mặt khác, sản xuất thép của các nước trong khu vực không cho thấy sự gia tăng đáng kể nào cho đến năm 2016 với việc bắt đầu các năng lực mới từ các công ty như Formosa Hà Tĩnh tại Việt Nam. Ở khu vực ASEAN, sản xuất thép chủ yếu được thực hiện thông qua các cơ sở EAF dựa trên phế liệu. Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng công suất vẫn còn thấp, dưới 50 % (Hình 7). Mặc dù vậy, nhu cầu phế liệu trong khu vực vẫn tiếp tục tăng với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là 4-5 % trong 10 năm qua. Nhu cầu phế liệu đã tăng đáng kể 26 % so với cùng kỳ lên 24 triệu tấn trong năm 2017. ASEAN-6 không tự cung cấp đủ phế liệu và vẫn cần phải phụ thuộc vào nhập khẩu từ các nước khác. Các nguồn nhập khẩu chính là Hoa Kỳ, Nhật Bản và Úc.

Hầu hết sáu quốc gia trong ASEAN là nhà nhập khẩu ròng phế liệu. Việt Nam là nước nhập khẩu phế liệu lớn nhất khu vực, chiếm gần một nửa tổng khối lượng nhập khẩu phế liệu trong khu vực, tiếp theo là Indonesia và Thái Lan. Nhà xuất khẩu phế liệu ròng trong khu vực là Philippines và Singapore. Tuy nhiên, khối lượng xuất khẩu phế liệu từ Philippines đã giảm đáng kể trong năm 2017, giảm 34 % so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này có thể là do nhu cầu trong nước cao hơn. Khối lượng xuất khẩu phế liệu của Singapore không đáng kể, với khối lượng xuất khẩu giảm trong năm 2017. Giá thép phế trên thế giới thay đổi liên tục và khó lường (Hình 8).

 Sản lượng thép EAF và nhập khẩu thép phế ở Việt Nam được nêu trong các hình 9 và 10.

Năm 2018 Việt Nam là nước nhập phẩu thép phế nhiều thứ 4 trên thế giới (5,07 triệu tấn), sau Thổ Nhĩ Kỳ (20,7 triệu tấn); Hàn Quốc (6,4 triệu tấn) và Italia (5,6 triệu tấn).